123. Jak język norweski wpłynął na moje postrzeganie świata.

Dziś post z nowej serii. Dołączyłam do grupy blogerek (i jednego blogera) piszących o językach i kulturze innych krajów. Co jakiś czas będzie pojawiał się post na wybrany przez grupę temat. Wpis jest realizowany w ramach akcji "W 80 blogów dookoła świata". Dziś tematem już szóstej edycji jest "Jak opanowany przeze mnie język wpłynął na moje postrzeganie świata". Nie ukrywam, że było mi bardzo ciężko zebrać te kilka poniższych punktów i mam nadzieję, że nie wyglądają one banalnie.

1. Słowa i wyrażenia nieprzetłumaczalne

Istnieje w Norwegii (jak pewnie w każdym kraju) wiele wyrazów i zwrotów nie używanych nigdzie indziej. Nauczenie się norweskiego skutecznie mi uświadomiło, jak ogromną wiedzę ogólną trzeba posiadać, żeby się w tym gąszczu językowym nie zgubić. Po pierwsze: hytta - mały domek, najczęściej z trawą na dachu, nie posiadający kanalizacji i bieżącej wody (z reguły), stojący pośrodku niczego, nad fiordem, w lesie, w górach; pozwalający Norwegom na zbliżenie się do natury podczas letnich, wiosennych, jesiennych i zimowych wycieczek. Można to porównać do naszego domku letniskowego, ale jest to domek z którego korzysta się przez cały rok. Współcześnie są to obiekty posiadające kanalizację, bieżącą ciepłą i zimną wodę oraz ogrzewanie. 

W Norwegii nikt nie robi się "czerwony jak burak", za to każdy jest "czerwony jak pomidor". Człowiek może mieć "pamięć jak słoń" i nikogo to nie dziwi. Każdy może zbierać grzyby, jagody, liście i korzystać ze wszystkiego co oferuje natura, łącznie z rozbijaniem namiotów i biwakowaniem nawet w lasach prywatnych ze względu na "allemannsretten", którego nie da się przetłumaczyć na jedno konkretne słowo. Opanować języka nie da się poprzez namiętne tłumaczenie tego na język ojczysty. Bo czasem się po prostu nie da.

2. Mówić po norwesku = myśleć po norwesku

Tak jest z każdym językiem. Uważam, że to bardzo pomaga mi w rozwijaniu słownictwa i przekazywaniu swojej myśli. Mówiąc po angielsku staram się myśleć po angielsku; myśląc po norwesku mówię po norwesku; mówiąc po polsku myślę po polsku. To może się wydawać szalenie trudne, ale w rzeczywistości jest ogromnym ułatwieniem. Szczególnie podczas rozmowy, nie mam zbytnio czasu myśleć po polsku, tłumacząc sobie co rozmówca do mnie powiedział.

3. Opisywanie otaczającego świata po norwesku

To wciąż pomaga mi w poznawaniu języka. Zamiast zapytać kogoś "jak nazywa się ta rzecz", lepiej wytłumaczyć po norwesku, co dana rzecz robi, jaki ma kolor, albo kształt, do czego się ją wykorzystuje. Można przy tym uświadomić sobie, że nie zawsze potrzeba nam konkretnego słowa, aby coś opisać i aby rozmówca zrozumiał co mamy na myśli.

4. Język da się opanować CO NAJMNIEJ komunikatywnie w rok.

Tak teraz postrzegam świat. Może z chińskim, czy japońskim nie poszłoby mi tak łatwo, ale teraz wierzę że w ciągu roku bym chociaż spróbowała nauczyć się któregoś z nich komunikatywnie. Dla mnie sposób komunikatywny nie znaczy "dzień dobry, jak się masz, miłego dnia", jak dla niektórych ludzi. Komunikatywnie, znaczy tak, aby przekazać informację będąc zrozumianym i odebrać informację rozumiejąc.

5. Trzy języki + ojczysty

Mówię w czterech językach. W teorii. Na co dzień używam polskiego, norweskiego i angielskiego. Mój francuski, mocno już zakurzony wciąż gdzieś tam się kłębi w którejś części mojego mózgu. Cztery lata temu byłam w stanie rozmawiać z Francuzami, dziś trudno jest mi złożyć kilka zdań "na już". Język trzeba pielęgnować i widzę to teraz porównując moją naukę norweskiego i francuskiego. Nigdy też nie spodziewałam się, że będę w stanie opanowywać języki w takim tempie. Nauka norweskiego dała mi niesamowitą umiejętność - rozumiem bardzo dużo z języka szwedzkiego (czasem w sklepach pracują szwedzkie ekspedientki) oraz dosyć sporą część pisanego języka holenderskiego. Gdyby się w to bardziej zagłębić - im więcej języków człowiek potrafi, tym więcej potrafi zrozumieć.

6. Postrzeganie ludzi przez ich dialekty

Norwegia to kraj dialektów. Wcale nie jest to dziwne, bo komunikacja była mocno ograniczona kiedy ludzie mieszkali po przeciwległych stronach fiordu czy góry. Do dziś tę odrębność można zaobserwować. Jak dla mnie, różnica istnieje nawet w barwie głosu ludzi pochodzących z różnych części kraju. Dialekty nauczyły mnie, że nie ma w Norwegii czegoś jak "bardziej poprawny norweski". Każdy ma prawo do wypowiadania się w takim narzeczu, jakie potrafi i jeśli tylko jest rozumiany przez innych ludzi - to świetnie !

7. Emocje

Mimo, że emocje i mikroekspresja twarzy to dosyć uniwersalny temat i w większości miejsc na świecie uśmiech będzie oznaczał radość, grymas - ból, zaciśnięte zęby - złość; to trzeba również nauczyć się wyrażać swoje emocje słowami. Świetnie udowadnia to ten post, w którym omówiłam słowo "Hurra" oznaczające wiwat, zachwyt; zestawione z naszym wymawianym po polsku "hura" oznaczające coś zupełnie przeciwnego. Język norweski nauczył mnie, że "Nie wszystko wiwat, o czym się mówi hura" :)

Linki do reszty uczestników tej edycji:
Angielski:
http://angdlakazdego.blogspot.com/2014/09/jak-jezyk-angielski-wpyna-na-moje.html
http://nastepna-blogujaca.pl/2014/09/nie-ta-sama-glowa-jak-jezyk-obcy-sprawia-ze-czlowiek-mysli-o-tym-o-czym-nigdy-nie-myslal/

Esperanto:
http://jezykowaoaza.blogspot.com/2014/09/czy-esperantysci-mowia-jak-roboty.html
Hiszpański:
http://hiszpanskinaluzie.blogspot.com/2014/09/przez-hiszpanskie-okulary-jak-jezyk.html
Holenderski:
http://jezykholenderski.blogspot.com/2014/09/jezyk-polski-z-holenderskiej-perspektywy.html
Niemiecki:
http://niemieckasofa.pl/2014/09/jezyk-niemiecki-wplynal-postrzeganie-swiata/
http://languageflirt-de.blogspot.com/2014/09/w-80-blogow-dookoa-swiata-jak-jezyk.html
Rosyjski:
http://www.rosyjskiesniadanie.pl/w-80-blogow-dookola-swiata/rosyjski-postrzeganie-swiata/
http://www.dagatlumaczy.pl/pl/jezyk-rosyjski/172-dlaczego-akurat-rosyjski
Szwedzki:
http://szwecjoblog.pl/2014/09/jak-opanowany-przeze-mnie-jezyk-obcy.html
Włoski:
http://studia-parla-ama.blog.pl/2014/09/w-80-blogow-dookola-swiata-jak-opanowany-przeze-mnie-jezyk-obcy-wplynal-na-moje-postrzeganie-swiata/

Pozdrawiam, Pati

118. Jak nie nazwać rozmówcy kiblem, a szefa śmieciem czyli norweskie pułapki językowe

Zapraszam Was na post żartobliwy, jednak traktujący o rzeczach dosyć istotnych. Na początek rzecz, którą każda osoba ucząca się norweskiego powinna wiedzieć: po norwesku O czytamy jak nasze polskie "U", natomiast "U" czyta się bardziej zmiękczone, zapis fonetyczny to coś około "Yuu". Dlaczego o tym wspominam dowiecie się niżej. Zapraszam

źródło obrazka: http://www.petro.no/ShowCMImage.ashx?FileInstanceId=5528c3d6-e63c-431e-b42a-7d480a8d0e9b

1. Jak nie nazwać rozmówcy kiblem/sedesem?

Dwa słowa: DO oraz DU

en DO - sedes, kibel (czyt. po prostu du)

DU - zaimek osobowy oznaczający TY (czyt. z bardzo miękkim u: dyuu)

2. Dlaczego w Norwegii nie możesz przedstawiać się imieniem Basia.

Dlatego, że tak czytamy słowo BÆSJ oznaczające po prostu KUPĘ. Każdy Norweg też właśnie tak przeczyta Twoje imię np. na facebooku. Dlatego tutaj, na północy nazywasz się i przedstawiasz Barbara. I nikt nie zadaje pytań, bo nie jest przyjęte w tym języku kallenavn, czyli zdrobnienie od imienia.

3. Jak nie nazwać szefa śmieciem?

Tu jest niezłe pole do popisu. Zwłaszcza dla ludzi, którzy umieją podstawy norweskiego. I wiedzą, że dzwoni ale nie wiedzą jeszcze w którym kościele. I miksują angielski z norweskim. Broń Boże - nie uważam, że to źle. To dobrze, bo nasza główna myśl jest przekazana. Ale co jeśli słowa angielskie niekoniecznie znaczą to samo po norwesku?  Tak jest ze słowem BOSS,  które znaczy po norwesku ŚMIEĆ. No dobrze, to jak opowiedzieć o swoim szefie? Użyjmy po prostu SJEF (czyt.szief). I po problemie. 

4. A jak ktoś się za dużo uczy?

To nie nazwiemy go KUJON. Bo to po norwesku odnosi się do kogoś, kto jest tchórzem. Tak, kujon to tchórz. A jak ktoś się za dużo uczy, to nazwiemy go NERD. Więc jeśli ktoś nazywa Was tym pierwszym słowem - to chyba nie wykazaliśmy się zbytnią odwagą

5. Jak kupując biurko nie zapytać o to, czy sprzedawca właśnie odbywał stosunek płciowy.

EN PULT - PULT

Czy dwa powyższe słowa są dla was takie same? Większość uzna pewnie, że nie ma w nich nic dziwnego. Ot, jedno z jakimś en, co to może znaczyć, może liczbę jeden. Ale ale, witamy w Norwegii.

Har du en pult? - Czy masz biurko? To prawidłowe pytanie, które możemy zadać konsultantowi w Ikei. Magiczne "en" to męski rodzajnik słowa biurko. No dobra, a co z tym drugim słowem? Zadam teraz pytanie, wyjmując tylko to małe, mogłoby się wydawać nic nieznaczące "en".

Har du pult? - Pierdoliłeś/aś? To kolokwialne wyrażenie nie przejdzie. No nie. Na nic zdadzą się tłumaczenia, że zapomniałeś rodzajnika. Norweg uzna Cię za idiotę albo przejdzie urażony na język angielski. 

Zatem następnym razem, kiedy będziesz chciał/a opuścić rodzajnik podczas nauki słowek - pomyśl ! Unikniesz zadawania niezręcznych pytań w sklepie meblowym.

6. Każdy wie skąd pochodzą dzieci. Jak uniknąć opowieści o tym w rozmowie z drugą osobą.

To punkt dla Polaków. Tylko. Dlaczego? Jak to? Bo słowo "POLEN" czyli Polska, niewłaściwie przeczytane/zaakcentowane może trochę namieszać w naszej wypowiedzi.

Jeg kommer fra Polen. - Pochodzę z Polski. To jedno zdanie, już na początku rozmowy może nam przysporzyć dużo problemów. I nie o nasz kraj, czy narodowość chodzi. O nie ! To coś zupełnie innego. Wszystko zależy od naszej wymowy.

Jeśli powiemy: 

eg komer fra pulen - wymawiając Polen jako pulen - Da er det helt riktig! (Wtedy jest prawidłowo!)

ale, jeśli jakimś cudem wymówimy to tak:

eg komer fra pyulen - wymawiając Polen jako pyulen - to właśnie wyjaśniliśmy rozmówcy "Pochodzę z pierdolenia." - Ja nic nie mówię, tradycja i miejsce pochodzenia jest ważne, no i każdy skądś pochodzi - ale żeby tak dosadnie, do dopiero co poznanej osoby? Nieładnie.

7. Jak nie napisać Norwegowi "Mam dla Ciebie truciznę!".

Kolejna ciekawostka językowa to polskie słowo TRUCIZNA.

To kolejna przestroga dla osób mieszających angielski z norweskim, tym razem w języku pisanym.

EN GIFT - GIFT

Kiedy piszemy mieszanką dwóch języków i chcemy zakomunikować Norwegowi, że mamy dla niego niespodziankę, nie myślmy że GIFT z męskim rodzajnikiem EN oznacza to samo tu w kraju. Ponieważ en gift oznacza właśnie truciznę. Jeśli chcemy powiedzieć, że mamy niespodziankę to użyjemy raczej en overasskelse. 

A co oznacza samo GIFT bez rodzajnika? Oznacza MAŁŻEŃSTWO, oraz stan cywilny zamężna/żonaty/zamężny/żonata. Jest to trochę ironiczne, prawda? 

Oba słowa czytamy natomiast jako "JIFT"

8. Jak nie skandować "KURWA" na czyjąś cześć.

Jaka jest różnica między:

HURA oraz HURRA ?

W zapisie, jedno R. Tak samo w wymowie. 

Mówimy/krzyczymy HURA, kiedy chcemy nazwać kogoś "prostytutka, dziwka, kurwa".

Mówimy/krzymy HUR-RA, kiedy skandujemy. Np. stojąc pod balkonem króla i królowej w Święto Konstytucji Norwegii. Albo na urodzinach u znajomych Norwegów. 

Dwie sytuacje z tym związane:

Jedno z host dzieci często maluje kartki urodzinowe dla swoich znajomych. I zawsze musimy sprawdzać te kartki, bo dziecku czasem jakaś litera umknie i stoi sobie dumnie w otoczeniu balonów słowo "hura".

Druga historia zasłyszana jakiś czas temu od nauczyciela na kursie norweskiego o tym jak grupka Polaków została aresztowana za obrazę króla i królowej. Co zrobili? A no 17 maja przyłączyli się do kilku Norwegów wiwatujących pod balkonem króla i królowej "Hur-ra", krzycząc polskie "Hura". Przyjechała policja, zgarnęła nieświadomych rodaków za obrazę pary królewskiej. I ściągaj w taki dzień pracującego tłumacza, który to wyjaśni. Podobno spędzili w areszcie kilka dobrych godzin, zanim ktoś się zjawił. A chcieli dobrze.

9. Co dla Norwegów znaczy najbardziej używane przez polaków słowo.

Rzeczownik nieokreślony EI KURV kiedy jest określony, wygląda tak: KURVA. Czytamy jak nasz nazbyt często używany epitet. (w Bergen, ze względu na brak rodzajnika żeńskiego jest to en kurv - kurven) Co oznacza? To po prostu KOSZYK. 

Każdy napotkany Norweg choćby nie umiał żadnego innego słowa po polsku, zawsze powie jedno - kurwa. Co ciekawe - mój chłopak wyjaśnił mi - że większość mieszkańców Norwegii myśli, że to słowo ma pozytywny wydźwięk ze względu na to, ilu Polaków używa go kilkanaście razy na minutę. Dotyczy to szczególnie tych, którzy nie pracują z naszymi rodakami na co dzień i nie mają okazji poznać prawdziwego znaczenia tego słowa - dopóki sami nie sprawdzą w internecie co ono tak naprawdę znaczy.

Temat jest wart kontynuowania, będę śledzić wszelkiego rodzaju pułapki, których na pewno jest więcej - a wtedy na pewno przeczytacie o tym na blogu.

117. Gdzieś na szlaku

W sobotę chcieliśmy wejść na następny szczyt z siedmiu okalających Bergen, ale festiwal jedzenia, tłumy ludzi i utrudnienia w ruchu skutecznie nas odstraszyły. Uciekliśmy w ciszę, kolejny raz. Mama mojego chłopaka mieszka z dala od miejskiego zgiełku. W pobliżu jej domu znajduje się ścieżka wiodąca na przepiękne szczyty. My maszerowaliśmy bez celu, byle dalej. Po kilku godzinach wróciliśmy do domu mamy Ørjana gdzie spędziliśmy świetne popołudnie jedząc świeżo ugotowane kraby. Mniam ! Niżej kilka zdjęć z tego leniwego dnia (o ile za leniwe bierzemy kilkukilometrowe wspinaczki w górę).

Pszczoły to taki wdzięczny temat do zdjęć :)

Gullfjellet - najwyższy ze szczytów Bergen (987 metrów nad poziomem morza)

Przezroczysta woda w rzece

Miejscami mająca przepiękny turkusowy kolor

Rzeka w której woda bardzo opadła

Wyobraźcie sobie, że w tej rzece było tak dużo wody, że jednego razu po prostu zmiotła most ze swojej drogi.

Jest to też miejsce w którym można znaleźć kawałki złota - tu mój poszukiwacz dzielnie grzebał w zagłębieniach skalnych 

A tu jeden z mniejszych wodospadów w drodze powrotnej.

Pozdrawiam, Pati :)

116. Løvstakken 477 moh

Pogoda w niedzielę była piękna. Kiedy się obudziliśmy, promienie słońca wpadały do sypialni natarczywie sygnalizując nam, że pora wstawać i wykorzystać ten wyjątkowy dzień. Początkowo mieliśmy wybrać się na bunkry i dalej na wycieczkę, ale wybór padł na inne wzgórze, które jest bliżej mieszkania. Postanowiliśmy wybrać się na Løvstakken, które jest jednym z 7 wzgórz okalających Bergen. To trzeci zdobyty przez nas szczyt w tym roku. Po świetnym śniadaniu zapakowaliśmy wodę, kanapki i orzechy do plecaka i ruszyliśmy. Podejście jest spokojne ale długie a skały i korzenie tworzące schody ułatwiają wspinaczkę.  Szczególnie piękny jest fakt, że ze szczytu widać całe Bergen wokół bo znajdujemy się na samym czubku góry.

Już na początku widoki były zapierające dech

Niech Was te schody nie zwiodą - tylko w jednym miejscu i krótkie :)

W dole Port Bergen :)

A najszczęśliwsze na tych wycieczkach są pieski :)

115. 30 słów kojarzących się z wrześniem

Od jakiegoś tygodnia zamęczałam mojego chłopaka pytaniami, czy mój pomysł jest dobry. Chcę się z Wami tu czymś podzielić. Otóż, postanowiłam co 30 dni zamieszczać post ze słowami po norwesku, które przychodzą nam na myśl, kiedy myślimy o danym miesiącu. Mamy tak w języku polskim, że niektóre słowa są zarezerwowane dla konkretnych miesięcy, prawda? Ja postanowiłam tworzyć takie listy po norwesku, dla Was. To świetna okazja na przysposobienie kilku nowych wyrazów i wyrażeń. (Słowa zamieszczam z rodzajnikami ze względu na to, że jest ogromna różnica, chociażby w użyciu "en pult" czyli "biurko" a samego "pult" oznaczającego dosłownie "pierdolił/a/o".) Ze względu na to, że mieszkam w Bergen, często mogę używać rodzajnika męskiego "en" w słowach, które w całej Norwegii są żeńskie ("ei"). Rodzajnik żeński jest w tym dialekcie nieużywany, jednak postaram się pamiętać o zmianach w celu "dostosowania" słów do podręcznikowego norweskiego.

Pierwsze, to oczywiście September czyli wrzesień.

A jak wrzesień, to Polakom kojarzy się ze szkołą (en skole), kiedy wszystkie dzieci a w tym własne dziecko (et barn) zaczynają naukę. Ale jak to, nie mamy plecaka (en rygsekk) ? Musimy kupić śniadaniówkę (en matboks) i książkę do języka angielskiego (ei bok). Znaleźliśmy stary piórnik a tam tylko jedna kredka (en blyant) i w dodatku połamana. Trzeba do sklepu (en butikk). Na rozpoczęcie roku szkolnego potrzebujemy garnitur (en dress) lub sukienkę (en kjole). Nasze dziecko, jako uczeń (en elev) ma też się dobrze prezentować. Musimy kupić białą koszulę (en skjorte). Lato się skończyło, zaczęła się jesień (en høst). Pada deszcz (et regn) więc dokupujemy kalosze (gummistøvler). Dziecko poszło do szkoły, a my widzimy przez okno że z drzewa spadło jabłko (et eple) i orzechy włoskie (walnøtter) już dojrzały. Możemy upiec szarlotkę (en eplepai) i zrobić dżem (et syltetøy) na zimę. Dziecko przyszło ze szkoły i ma zadaną czytankę (leselekser) i naukę angielskich słówek (engelsk ord). Jutro wtorek, zaczynamy kurs językowy (et språkkurs). Gdzieś nam zginęła książka z ćwiczeniami (ei arbeidsbok) i płyta z nagraniami (en CD). Trzeba będzie poszukać (å lete etter) wieczorem zaraz po kolacji (en kveldsmat). Musimy tylko zdążyć przed naszym ulubionym serialem (en filmserie). We wrześniu człowiek ma 'dużo na głowie' (har det travelt), ale trzeba przypilnować żeby dzieci robiły lekcje (å gjøre lekser) . Kiedy wszystko mamy pod kontrolą, możemy usiąść w fotelu, czytać (å lese) książkę i czekać (å vente) na październik.

Będę bardzo wdzięczna za wszelkie uwagi i sugestie - czy wolicie to w formie takich opowiadań, czy może list słów. A może chcielibyście być zaskakiwani, raz historią, raz listą słów a jeszcze innym razem "foto słownikiem" ? Zapraszam Was do współpracy! 

Pozdrawiam, Pati